بررسی تأثیر عوامل درون‌متنی بر ناهمسانی ترجمه‌های قرآن کریم

  در طول تاریخ، هیچ نوشته و کتابی مانند قرآن، در کانون توجه جوامع بشری نبوده و مورد ترجمه، شرح و تفسیر واقع نشده است. نگاهی گذرا به ترجمه‌های قرآنی گویای آن است که اختلاف و ناهمگونی بسیاری در جای جای این ترجمه‌ها دیده می‌شود. مسلمانان در همه جای دنیا، با قرآنی واحد و متنی یکسان سر و کار دارند؛ اما در ترجمه قرآن، با صدها متن و محتوای گوناگون روبرو هستند. بررسی عوامل و زمینه‌های ناهمسانی ترجمه‌های قرانی، ما را به دو دسته عوامل برون‌متنی و درون متنی رهنمون می سازد. مراد از عوامل درون‌متنی، اموری هستند که ناشی از ویژگی‌های ذاتی و درون‌متنی قرآن کریم بوده و موجب ناهمسانی و گونه‌گونی ترجمه‌های قرآنی شده‌اند. عواملی مانند وجود متشابهات، مجازهای گوناگون همچون کاربرد جمله انشایی در معنای خبری و نام‌بردن از شیء با نام گذشته‌اش و نیز انواع مجملات در قرآن همچون اشتراکات لفظی، احتمال ارجاع یک ضمیر به مراجع متعدد، احتمال عطف یا استیناف در واو و... . از تاثیر اینگونه عوامل در ناهمسانی ترجمه های قرآنی که برخاسته از ویژگی های درونی قرآن کریم بوده، گریزی نیست. به خلاف عوامل بیرونی که تا حد بسیاری قابل کنترل و تحدید بوده و در این راستا می‌توان ترجمه های قرآنی را به یکدیگر نزدیک کرده و از تشتّت محتوایی آنها جلو گیری نمود. این نوشتار ضمن جداسازی عوامل و زمینه‌های درونی و برونی این امر، به علت گستردگی دامنه بحث، صرفا به بررسی عوامل درون متنی ناهمسانی ترجمه‌های قرآن کریم پرداخته است.